Yenidoğanlarda ve özellikle erken doğum bebeklerde (prematüre) kan örnekleri almanın zorluklarını ve bazı sınırlamaları ifade eden Prof. Dr. Nilgün Tekkeşin, “Topuk delme, özellikle yenidoğan taramaları ve glikoz seviyelerinin ölçülmesi gibi çeşitli laboratuvar testlerinde kılsal kan örneği elde etmenin minimal invaziv ve kolay erişilebilir bir yoludur.” dedi.
Prof. Dr. Tekkeşin, topuk delme işleminin genellikle 12 aylık olana kadar kullanıldığını belirtti ve “Topuk kanı örneği, bebek sırtüstü pozisyondayken en kolay şekilde elde edilir.” ifadelerini kullandı.
Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi (İngilizce) Tıbbi Biyokimya Bölümü’nden Prof. Dr. Nilgün Tekkeşin, yenidoğan ve prematüre bebeklerden kan örneği alma sürecinde en sık başvurulan yöntemlerden biri olan “topuk delme” tekniği hakkında önemli bilgiler sundu.
Yenidoğanlarda Kan Örneği Almanın Zorluğu
Yenidoğanlarda ve özellikle prematüre bebeklerde kan örneği almanın zorluğuna dikkat çeken Prof. Dr. Tekkeşin, “Bu hastaların damar boyutu ve hacim durumu, venöz erişimi en yetenekli sağlık çalışanı için bile zorluk teşkil edebilir. Kılsal kan örnek alımı, bebeklerden kan örnekleri almak için en sık kullanılan yöntemdir. Kılsal kan örneği için de bazı durumlarda topuk delme tekniği kullanılır.” şeklinde konuştu.
Topuk Delme İşlemi
Topuk delme tekniğinin, küçük kan örnekleri veya tekrarlanan küçük hacimli kan örnekleri için yararlı olduğunu dile getiren Prof. Dr. Tekkeşin, “Topuk delme, yenidoğan taramaları ve glikoz seviyelerinin ölçülmesi gibi laboratuvar testlerinde kılsal kan örneği elde etmenin minimal invaziv ve kolay erişilebilir bir yoludur. Daha küçük örnek hacimleri gerektiren gelişmiş laboratuvar teknikleri ve travmayı en aza indiren otomatik topuk delme cihazları sayesinde, topuk delme, birçok rutin kan testi için kan elde etmenin uygulanabilir bir yöntemi haline gelmiştir.” dedi.
Damar Yolundan Kan Alma
Prof. Dr. Tekkeşin, yenidoğanlarda damar yolundan kan almanın topuk delmeye göre daha az ağrı ile sonuçlanabileceğine dair bazı kanıtlar olduğunu, ancak bu işlemin prematüre bebekler veya sık kan örneklemesi gerektiren bebekler için uygun olmayabileceğini vurguladı. “Daha yeni, daha etkili ve daha az ağrılı delme cihazlarının geliştirilmesi, topuk delmenin göreceli faydasını artırabilir.” dedi.
Topuk Delme Yönteminin Kullanımı
Topuk delme yönteminin prematüre bebekler, yenidoğanlar ve bebekler için ideal olduğunu belirten Prof. Dr. Tekkeşin, “Topuk delme genellikle 12 aylık olana kadar kullanılır. Topuk kanı örnek alımı, kılsal kanın kabul edilebilir bir kaynak olduğu her zaman için işlevseldir. Bu gibi durumlar, gereken örneğin nispeten az olduğu, başka bir kabul edilebilir kan kaynağının mevcut olmadığı ve topuktan alınan örneklerin biyokimya ve karaciğer fonksiyon testleri, tam kan sayımı, yenidoğan taraması, glikoz takibi ve kan gazı analizi için kullanılabileceği durumları içerir.” dedi.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Topuk delme tekniği için standart lokal veya sistemik farmakolojik anestezi gerekmediğini dile getiren Prof. Dr. Tekkeşin, “Aksine, lokal anestezikler kan örneğinin kalitesini etkileyebilir. Ancak bebeği rahatlatmak için ağızdan sakaroz, ortam ışığı düzenlemesi ve gürültüyü azaltma, kundaklama gibi yöntemler önerilebilir.” ifadelerini kullandı. Ayrıca, bebeğin ağırlığına uygun boyutta bir topuk delme cihazı tercih edilmesinin önemine de değindi.
Sonuç olarak, topuk kanı örneği, bebek sırtüstü pozisyondayken en kolay şekilde elde edildiği için uygun bir yöntemdir. Uygun yer seçiminin ağrıyı en aza indirmek ve kalkaneus kemiğine temasını önlemek için kritik olduğu da belirtildi.
