Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Murat Yusuf Hüseyin, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile ilgili tanı kriterleri, belirtiler ve tanı sürecinde kullanılan yöntemler hakkında bilgi verdi. DEHB, dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi temel belirtiler ile karakterize edilmektedir.
DEHB Tanısı İçin Belirtilerin Birden Fazla Alanda Sorun Yaratması Gerekiyor!
Dr. Hüseyin, dikkat eksikliğinin genellikle sürekli dikkatin dağılması, odaklanamama gibi şikayetlerle kendini gösterdiğini belirtti. Bu belirtiler arasında unutkanlık, kronik geç kalma, görevleri planlama ve tamamlamada zorluk, konuşmaları takip edememe ve dış uyaranlardan kolayca dikkatin dağılması yer almaktadır. Hiperaktivite ve dürtüsellik ise hareketsiz oturma zorluğu, huzursuzluk hissi, sabırsızlık, sürekli bir şeyler yapma ihtiyacı, aşırı konuşkanlık ve başkalarının sözünü kesme gibi belirtilerle kendini göstermektedir. Hüseyin, bu belirtilerin 12 yaşından önce başlaması gerektiğini ve en az altı ay süresince devam etmesi gerektiğini vurguladı. Ayrıca, belirtilerin kişinin hayatında iki veya daha fazla alanda sorun yaşatması gerektiğini ifade etti.
Hiperaktivite ve Dürtüsellik Belirtileri, Erişkinliğe Geçişte Azalma Eğilimi Gösteriyor!
DEHB tanısında en önemli standartların klinik görüşme ve muayene olduğunu belirten Dr. Hüseyin, tanı sürecinde kişinin kendisinden, ailesinden ve öğretmenlerinden bilgi toplanmasını gerektiğini söyledi. Bilişsel değerlendirme için nöropsikolojik testler ve öz bildirim ölçeklerinin yaygın olarak kullanıldığını ifade etti. Bu testler, belirti şiddetinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmakta ve tanıya yardımcı olmaktadır.
Dr. Hüseyin, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerinin çocukluk döneminden erişkinliğe geçerken azalma eğilimi gösterdiğini, ancak dikkat eksikliği belirtilerinin genellikle devam ettiğini kaydetti. Erişkinlikte yaşam koşullarının daha karmaşık hale gelmesi nedeniyle, DEHB'li bireylerde dikkat eksikliği ile ilgili sorunların hiperaktivite veya dürtüsellikten daha fazla işlevsel bozulmaya yol açtığını belirtti. Erişkinlerde hiperaktivite ve dürtüselliğin genellikle kıpırtı ve iç sıkıntısı şeklinde gösterdiği ifade edilmektedir.
DEHB Tanısında Psikiyatrik Eş Tanılar Sorgulanmalı!
DEHB'in diğer psikiyatrik durumlarla karışmaması için ayrıntılı bir anamnez alınmasının önemine dikkat çeken Dr. Hüseyin, DEHB tanısı için belirtilerin depresyon, anksiyete bozuklukları, bipolar bozukluk, yaygın gelişimsel bozukluk, alkol ve madde kötüye kullanımı, sınır kişilik bozukluğu ve mental retardasyon ile ilişkili olmadığından emin olunması gerektiğini belirtti.
DEHB'nin diğer bozukluklarla birlikte görüldüğü durumların en karışık gruplardan biri olduğunu ifade eden Dr. Hüseyin, bu durumların tespiti için yapılan araştırmaların, DEHB'de psikiyatrik eş tanının sıklığının yüksek olduğunu gösterdiğini aktardı. Muayenede potansiyel eş tanıların sorgulanmasının genellikle yeterli olduğunu, ancak gerektiğinde aile ile görüşmelerin, nöropsikolojik testlerin ve öz bildirim ölçeklerinin klinisyene yardım edebileceğini dile getirdi. Ayrıca, DEHB'de sık görülen dalıp gitme şikayetinin bazen epileptik nöbetlerle karışabileceğine de dikkat çekti. Bu bağlamda, epilepsiyi dışlamak için ayrıntılı anamnez ve gerekiyorsa görüntüleme yöntemlerine başvurulması gerektiğini vurguladı.
